Drodzy Rodzice i Uczniowie,
prezentujemy kolejny artykuł autorstwa psychologa szkolnego, p. Karoliny Ciesielki, w którym porusza ona temat budowania poczucia własnej wartości.
Miłej lektury!
Budowanie poczucia własnej wartości
Poczucie własnej wartości to inaczej sposób w jaki myślimy o samym sobie. Przekonanie, że jest się wartościową i niepowtarzalną osobą, pomaga w radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami oraz wspiera budowanie relacji. Wiara we własne możliwości i umiejętności jest fundamentem do budowania przekonania o własnej kompetencji, pozwala realizować własne pragnienia i czerpać satysfakcję z osiąganych sukcesów - w każdej formie. Prawidłowe rozpoznawanie swoich słabych i mocnych stron, pozwala na realistyczne stawianie celów i ich realizację, nie powodując przy tym nadmiernej frustracji.
Wiedzę o sobie czerpiemy z oceny własnych działań ale również z obserwacji reakcji innych ludzi na to, w jaki sposób się zachowujemy - stają się oni naszym “społecznym lustrem”. Reakcje innych dostarczają nam wielu ważnych informacji na temat tego, jak jesteśmy odbierani. W kwestii ocen wiele zależy od naszych przekonań, które są kształtowane już od najmłodszych lat i utrwalają się w miarę dorastania.
Jak rozwijać poczucie własnej wartości u dziecka?
W rozwijaniu poczucia własnej wartości kluczową rolę rodzice odgrywają rodzice dziecka, opiekunowie, jak również szkoła. Dziecko kształtuje pojęcie o sobie już od najmłodszych lat, w związku z tym warto zadbać o kilka aspektów.
Akceptacja
Okazywanie bezwarunkowych uczuć i akceptacji w stosunku do dziecka, wesprze jego pozytywne nastawienie do siebie i gotowość do podejmowania nowych wyzwań, które w razie gdy okażą się porażką, nie spowodują długoterminowych, negatywnych konsekwencji. Warto docenić wysiłki dziecka, nawet jeśli nie dostało najlepszej oceny z matematyki czy nie wygrało konkursu na najlepszy projekt w szkole - prawdopodobnie podejście do obu tych zadań, wymagało włożenia wysiłku, niezależnie od wyniku.
Stawianie granic
Stawiając jasne i stałe granice oraz zasady, zapewniamy dzieciom poczucie bezpieczeństwa oraz swobodę do działania. Kiedy dzieci mają pewność w kwestii oczekiwań, zwiększa się też prawdopodobieństwo ich spełniania, a co za tym idzie - budowania poczucia pewności siebie. Ważna jest również spójność i konsekwentność ustalanych zasad - w przypadku ich złamania, reakcje opiekunów powinny być dla dziecka zrozumiałe. Okazywanie dzieciom ciepła i szacunku, zapewni im bezpieczny fundament do wytyczania własnych granic i rozpoznawania zachowań, które te granice naruszają.
Nagradzanie wysiłków
Zarówno mniejsze i większe wysiłki dziecka powinny być zauważane. Dzięki temu dostaje ono sygnał, że to co robi jest sensowne, a nawet drobne osiągnięcie jest krokiem do potencjalnego sukcesu. Każde dziecko ma indywidualne potrzeby w tym zakresie i w różny sposób będzie odbierało tego rodzaju sygnały. W przypadku gdy nastąpiła poprawa w jakimś obszarze, warto podkreślić co dokładnie dziecko osiągnęło, tym samym wzmacniając poczucie sukcesu (“Świetnie napisałeś wypracowanie o żyrafach!”).
Słuchanie dziecka
Opiekunowie powinni uważnie wsłuchiwać się w potrzeby i opinie dziecka. Szczególnie jest to zasadne w przypadku, gdy dziecko odczuwa silne emocje - na przykład w związku z uzyskaniem gorszej niż zwykle oceny. Warto podkreślić wtedy co dziecko czuje i wyrazić naszą akceptację w stosunku do jego emocji (“Widzę, że jest ci smutno, czy opowiesz mi co się stało?”). Wyrażając swoją gotowość do wysłuchania dziecka, zapewniamy mu warunki do otwartości i lepszego zrozumienia swoich uczuć. Nie należy dawać w tym przypadku rad czy wskazówek odnośnie tego jak dziecko powinno się czuć (“Nie przejmuj się, przecież z innymi przedmiotami dobrze ci idzie”, “Nie powinno ci być smutno, przecież to tylko jedna ocena”, “Weź się w garść”). W ten sposób unieważniamy emocje dziecka, dając jednocześnie sygnał do tego, że nieprzyjemne emocje są złe. Dajmy dzieciom możliwość do uzewnętrznienia emocji, które i tak w końcu opadną, a okazanie zrozumienia i wsparcia na pewno ten proces wspomoże.
Nauka rozwiązywania problemów
Zdarza się, że dzieci wpadają w kłopoty, a opiekunowie stają w pełnej gotowości do ich rozwiązania. Niestety, taka postawa nie daje dzieciom możliwości na zastanowienie się nad potencjalnymi rozwiązaniami, a wręcz przeciwnie - dostając gotowe rozwiązanie, wzmacniamy ich poczucie bezradności i niekompetencji. W przypadku gdy problem się pojawia, dajmy dziecku czas i możliwość na znalezienie wyjścia z sytuacji. Jeśli ma w tym zakresie trudności, możemy zaproponować wspólne szukanie pomysłów na rozwiązanie, dając delikatne wskazówki (“Co w podobnych sytuacjach zwykle ci pomagało?”, “Jak zachowałby się [ulubiona postać z bajki/filmu/książki]?”). Wzmacniając taką postawę, zwiększamy szanse na to, że w przyszłości dziecko lepiej poradzi sobie w trudnych sytuacjach.
Rozwijanie poczucia własnej wartości to złożony proces, który warto wzmacniać już od najmłodszych lat. W związku z tym, ważne jest aby wspierać dziecko w rozwijaniu własnych kompetencji, budowaniu zaufania oraz nauki prawidłowego stawiania granic, jak również dbać o zaspokajanie potrzeb zarówno podstawowych jak i społeczno-emocjonalnych.
